ROZDZIELE – Kościół p.w. Św. JAKUBA

Kościół p.w. św. Jakuba – gotycki, drewniany, konstrukcji zrębowej, jednonawowy, z 1563 r., – wg tradycji z fundacji króla Zygmunta Augusta. W wejściu portal ciesielski z herbem Topór z 2 poł. XVI w.

Kościół ten został przeniesiony do Rozdziela z niedalekiej Królówki w 1985 roku. Pierwotnie był pod wezwaniem świętego Jakuba Apostoła i istniał w Królówce już w XV wieku, co odnotował w „Liber Beneficjorum” Jan Długosz. Naukowcy nie są zgodni, czy odnotowany kościół to zachowana do naszych czasów budowla, czy też istniejący kościół wzniesiony został dopiero w XVI wieku.

Z całą pewnością z końca XV wieku pochodzi ostrołukowy portal z herbem Topór oraz jedyne zachowane ostrołukowe okno. Widniejąca na portalu tarcza z herbem Topór wskazuje jako fundatorów kościoła rodzinę rycerską herbu Topór, której członek w połowie XV wieku był wójtem Królówki. Nie jest wykluczone, że portal ten pochodzi ze starego kościoła i został ponownie użyty przy budowie zachowanej do naszych czasów świątyni.

Układ przestrzenny kościoła jest pierwotny, charakterystyczny dla późnogotyckiej architektury kościelnej Małopolski budowla wzniesiona jest „na zrąb” z prezbiterium wielobocznym. Z zachowanych opisów wizytacyjnych wynika, że kościół był od zewnątrz obity deskami. Dach pokrywano drewnianymi gontami, które co kilkadziesiąt lat musiały być zmieniane. W 1569 roku kościół został odremontowany, prawdopodobnie na koszt Zygmunta Augusta (Królówka była własnością królewską). Zachowane we wnętrzu resztki polichromii pochodzą z I połowy XVI wieku. Polichromia pokrywała także wnętrze niegdyś stojącej w pobliżu kościoła wieży, w której znajdowały się 3 dzwony. Czwarty umieszczony był we wnętrzu kościoła, pod sufitem – pełnił rolę sygnaturki, dopóki w XVIII wieku nie dobudowano na szczycie dachu kościoła specjalnej wieżyczki dla niego.

Paramenta liturgiczne przechowywano w zakrystii wydzielonej z lewej nawy głównej. Nad wejściem, podobnie jak dziś, znajdował się chór muzyczny, na którym w XVIII wieku pojawiły się organy. Na lewo, znajduje się drugi chór (loggia królewska) przeznaczona wyłącznie dla króla. Do połowy XVIII wieku w kościele była drewniana podłoga.

Najistotniejszy element wystroju to ołtarze. Było ich 3 lub 4, a w 1730 nawet 6. Były pod wezwaniem: Przemienienia Pańskiego, św. Anny, św. Jakuba, Matki Boskiej, św. Mikołaja, św. Stanisława biskupa. Były drewniane, niektóre z kamiennymi mensami, malowane i złocone.

Szczególnej czci doznawali Najświętsza Maria Panna i patron – św. Jakub, których wizerunek zdobiły wota (notatka wizytacyjna z 1664 roku). Jako dzień rocznicy poświęcenia kościoła obchodzono pierwszą niedzielę po święcie św. Jakuba. Pierwsza zachowana wzmianka o odpuście w Królówce podaje jako jego datę święto Przemienienia Pańskiego. W XIX wieku był to odpust szczególnie znany, na który ściągały tłumy.

W tym kościele przyjął chrzest w 1791 roku Kazimierz Brodziński – prekursor polskiego romantyzmu, którego wsią rodzinną była Królówka. Kościół w XIX wieku był przebudowany. W 1850 roku dobudowano Ogrójec, w 1876 wzniesiono nakrytą kopułą boczną kaplicę Matki Bożej Różańcowej.

W latach 1886 – 96 dokonano powiększenia nawy głównej. W 1929 r. konserwator zezwolił na rozbiórkę kościoła. Po II wojnie światowej, w 1947 roku postanowiono kościół przenieść na pobliski cmentarz , gdzie miał się stać muzeum ku czci K. Brodzińskiego. W czasie przenosin dokonano częściowej przeróbki. Zlikwidowano Ogrójec i przywrócono pierwotne wymiary nawie.

Do 1985 roku kościół pozostawał na cmentarzu. W tym roku miał być przeniesiony do Cichawki (wioska w parafii), ale tego zaniechano.

W 1986 roku, po rozbiórce kościół przeniesiono do Rozdziela, gdzie wiernie go zrekonstruowano. Niestety nie zachowało się oryginalne wyposażenie kościoła. Obecnie w bocznej kaplicy znajduje się ołtarz Matki Boskiej Różańcowej przeniesiony z Kościoła Kolejowego w Nowym Sączu. Ołtarz główny i ambona są darem ks. Franciszka Korty – proboszcza ze Złotej, a obrazy drogi krzyżowej znalezione zostały na starej plebani w Żegocinie (prawdopodobnie pochodzą z XVIII wieku). Drewniany tryptyk w ołtarzu głównym wykonał miejscowy stolarz Stanisław Paruch, który wniósł olbrzymi wkład w rekonstrukcję kościoła. W kościele znajduje się też, wykonana przez miejscowego kamieniarza Jana Stacha, kopia starej chrzcielnicy, jaka znajdowała się w dawnym kościele.

Na północ od kościoła cmentarz, zlokalizowany na gruncie śp. Stanisława Marcisza, który plac pod kościół darował. Ziemia pod cmentarz została wykupiona od spadkobiercy Stanisława Marcisza p. Jana Kmiecika. Na placu kościelnym znajduje się obelisk wybudowany w 2004 roku ku czci ś.p. ks. Antoniego Poręby. 24 stycznia 2004 roku J.E. Ks Bp Wiktor Skworc poświęcił tablicę pamiątkową umieszczoną na kamiennym obelisku po prawej stronie kościoła, ufundowaną przez wdzięcznych parafian z Rozdziela zmarłemu w 2003 roku Ks. Prałatowi Antoniemu Porębie.

Kościół jest otoczony drewnianym ogrodzeniem z gontowym daszkiem. Przed świątynią dzwonnica z trzema dzwonami z 1996 roku – o imionach Jakub, Maria i Antoni – od imion fundatorów: Jakuba i Marię Krawczyków i ks. Antoniego Poręby. Od strony północnej grota Matki Bożej z Lourdes, zbudowana przez Stanisława Parucha. Powyżej nowy, przykościelny parking, wybudowany w 2016 roku.

30 lipca 2017 roku J.E. ks. biskup Leszek Leszkiewicz podczas uroczystości odpustowej dokonał poświęcenia nowego ołtarza głównego, odnowionych dwóch bocznych i groty NMP z Lourdes. W tym samym dniu ukazał się pierwszy numer czasopisma pt. „Verbum Villa – Słowo wsi” (red. ks. Tomasz Szewczyk), w której opisywane są prace i wydarzenia związane z kościołem św. Jakuba i życiem wsi Rozdziele.

Zabytkowy kościół znalazł się w 2002 roku na „Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej”. Przed świątynią stanęła wówczas tablica informacyjna z napisami w trzech językach: polskim, angielskim i niemieckim. Tak brzmi treść napisu w języku polskim: „Kościół pw. św. Jakuba Apostoła, z XV w.; jednonawowy, konstrukcji zrębowej, szalowany, kryty gontem, przeniesiony w II poł. XX w. z Królówki; wnętrze: detale ciesielskie z XVI wieku”.

 

Architektura i wnętrze

Nawę świątyni przykrywa strop płaski z zaskrzynieniami, wsparty na słupach. Kościół oszalowany jest wewnątrz i na zewnątrz. Prezbiterium węższe od nawy, zamknięte trójbocznie. Z lewej strony do prezbiterium przylega zakrystia, a do nawy kaplica św. Józefa z 1876 roku. Nad wejściem głównym chór muzyczny. W kaplicy drugi chór – loża królewska. Od frontu do budowli przylega duża kruchta. W wejściu bocznym ostrołukowy portal z herbem Topór z XV wieku. Dach, o gotyckiej wysmukłości, przykryty jest gontem. Dach na kaplicy tworzy gontowa kopuła zwieńczona wieżą.

Ołtarze

Ołtarz główny w kościele w Rozdzielu z rzeźbą św. Jakuba Apostoła. Ołtarz główny rokokowy, z XVII wieku, z figurą św. Jakuba i obrazem „Przemienienie Pańskie” na zasuwie, zrekonstruowany w 2016 roku. Wykonany przez Antoniego Pasionka z Jaworznej.

Ołtarze boczne – pseudobarokowe z końca XIX wieku wykonane w warsztacie Wojciecha Samka w Bochni. Przeniesione z kościoła w Starym Wiśniczu i odnowione w 2016 roku.

  • ołtarz boczny prawy – z obrazem Jezusa Miłosiernego.
  • ołtarz boczny lewy – z obrazem Matki Bożej z dzieciątkiem Jezus z 1860 roku, namalowany przez Jana Stankiewicza w Oświęcimu.

Ołtarz w kaplicy bocznej

  • neogotycki ołtarz z XVII wieku, przeniesiony z kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowym Sączu.

Wyposażenie

Większość wyposażenia kościoła w Rozdzielu pochodzi z XXI wieku, gdyż stare nie zachowało się lub pozostało w nowym kościele Królówce. Jest jednak kilka elementów przeniesionych z innych kościołów. Najstarsze elementy wyposażenia to:

  • renesansowe chrzcielnica i kropielnica z 1540 roku, zrekonstruowana przez miejscowego kamieniarza Jana Stacha w 1987 roku.
  • stacje Męki Pańskiej z XVII wieku, znalezione na starej plebanii w Żegocinie.
  • konfesjonał z XVIII wieku przeniesiony z Trzciany, dwukrotnie spowiadał w nim ks. Karol Wojtyła – wikary z Niegowici, późniejszy papież Jan Paweł II.
  • detale ciesielskie z XV wieku, m.in. portal ciesielski z herbem Topór.

Otoczenie

Kościół otacza dość duży plac kościelny, który jest ogrodzony stylizowanym ogrodzeniem, nawiązującym do kościoła. Na placu kościelnym znajduje się pomnik – kamienny obelisk ku czci ks. prałata Antoniego Poręby, z którego inicjatywy przeniesiono ten kościół. Za kościołem, od strony północnej znajduje się grota z figurą NMP z Lourdes.

PRACE REMONTOWE W KOŚCIELE W ROZDZIELU

Parafia pod wezwaniem Św. Mikołaja w Żegocinie otrzymała z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji dotację celową w wysokości 100 tys. złotych na realizację zadania pod nazwą „Prace remontowe – ocieplenie ścian kościoła i wymiana opierzenia’” w zabytkowym kościele w Rozdzielu. Stosowną umowę Ksiądz Proboszcz Bogusław Pasierb podpisał 23 września 2019 roku w Warszawie. Podpisującym w imieniu Ministerstwa był Dyrektor Departamentu Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych MSWiA – Andrzej Rudzicki. Planowana inwestycja polega na ociepleniu ścian i stropu drewnianego, zabytkowego kościoła p.w. św. Jakuba w Rozdzielu, pochodzącego z XVI wieku. Prace zostaną wykonane poprzez umieszczenie warstwy izolacyjnej pomiędzy istniejącą konstrukcją z poziomych belek a szalunkiem zewnętrznym; szalowanie zewnętrzne z przybitych w układzie pionowym desek będziezdemontowane i wymienione na nowe, identyczne deskowanie z desek modrzewiowych. Zakres planowanych do wykonania robót obejmuje m. in. rozebranie opierzenia z desek modrzewiowych, oczyszczenie belkowej konstrukcji ścian twardymi szczotkami, zakonserwowanie belek bezbarwnym środkiem zwiększającym odporność ogniową ścian oraz zabezpieczającym przeciw pasożytom i pleśniom; nadbicie na istniejące łaty kolejnych o wymiarach 5×5 cm a pomiędzy łaty ułożenie ocieplenia z mat wełny mineralnej o grubości 10 cm, od strony zewnętrznej położenie szczelnej membrany wiatroizolacyjnej z folii PCV, przybicie nowych desek modrzewiowych w identycznym układzie oraz listw na łączeniach. Wszystkie prace mają na celu poprawienie komfortu termicznego we wnętrzu kościoła oraz oszczędność energetyczną. Przyczynią się do zabezpieczenia konstrukcji i bezpieczeństwa pożarowego obiektu, a także poprawią walory estetyczne zabytku. Przyczynią się także do zmniejszenia kosztów utrzymania oraz wzrostu atrakcyjności zabytkowego obiektu sakralnego często odwiedzanego przez przyjezdnych i turystów.  – Otrzymane środki wystarczą na wykonanie prac tylko na części zabytkowego kościoła (200 metrów kwadratowych), przede wszystkim od strony zachodnio – północnej i północno – wschodniej, czyli tu, gdzie deski oszalowania są najbardziej rozeschnięte i wyjałowione, a w części wypaczone.  Zadanie musimy wykonać praktycznie w dwa miesiące, czyli do końca listopada. Pierwsze roboty przygotowawcze rozpoczęły się już w miniony poniedziałek, czyli 30 września. Realizatorem zadania, którego drugą część chcielibyśmy wykonać w przyszłych latach, jest firma Pana Czesława Szewczyka z Rozdziela – informuje Ksiądz Proboszcz Bogusław Pasierb.