Jest jednym z dwóch (obok sakramentu namaszczenia chorych) sakramentów uzdrowienia. Sakrament ten umożliwia przebaczenie grzechów, nazywany jest też sakramentem nawrócenia, spowiedzi czy pojednania. Człowiek, który grzeszy, rani cześć i miłość Boga oraz własną godność człowieka, a także narusza duchowe dobro Kościoła. W świetle wiary nie ma większego zła niż grzech. Dlatego z łaski Boga, pełnego miłosierdzia i troski o zbawienie ludzi, rodzi się powrót do komunii z Nim, utraconej przez grzech. Należy prosić o ten dar dla innych i dla siebie. Powrót do Boga zakłada ból i odwrócenie się od popełnianych grzechów oraz mocne postanowienie niegrzeszenia w przyszłości. Źródłem nawrócenia jest nadzieja w Boże miłosierdzie. Żal za grzechy winien wypływać motywów ukierunkowanych wiarą. Gdy jest powodowany miłością do Boga, nazywamy go żalem doskonałym, gdy motywy są inne, mówimy o żalu niedoskonałym. Osoba chcąca dostąpić pojednania z Bogiem i Kościołem, musi wyznać przed spowiednikiem wszystkie niewyznane jeszcze grzechy ciężkie, które przypomniał sobie po zbadaniu sumienia. Nie jest tak samo konieczne wyznawanie grzechów lekkich, jednak Kościół zachęca do tego. Dla wynagrodzenia szkód spowodowanych przez grzech, spowiednik nakazuje penitentowi wypełnienie konkretnych czynów pokuty lub zadośćuczynienia. Pomaga to w postępowaniu w sposób godny ucznia Chrystusa. Przebaczać grzechy w imieniu Jezusa mogą tylko upoważnieni do tego przez Kościół kapłani.
Skutki sakramentu pokuty • pojednanie z Bogiem – przywrócenie łaski Bożej i ponowne zjednoczenie w przyjaźni z Bogiem. Następuje przywrócenie godności i dóbr życia dzieci Bożych. • pojednanie z Kościołem – sakrament pokuty przywraca naruszoną lub zerwaną przez grzech wspólnotę braterską. Dzięki temu nie tylko leczy powracającego do komunii kościelnej, ale także ożywia życie Kościoła. • darowanie kary wiecznej spowodowanej przez grzechy śmiertelne – przez sakrament pokuty grzesznik niejako uprzedza sąd jaki nastąpi na końcu życia ziemskiego. Przez spowiedź człowiek dokonuje wyboru między życiem a śmiercią i dzięki nawróceniu może wejść do Królestwa Bożego, z którego wyklucza grzech ciężki. • darowanie, przynajmniej częściowe, kar doczesnych, będących skutkiem grzechu • pokój i pogoda sumienia oraz pociecha duchowa • wzrost sił duchowych do walki, jaką musi prowadzić chrześcijanin.
Pięć warunków dobrej spowiedzi:
- Rachunek sumienia
- Żal za grzechy
- Mocne postanowienie poprawy
- Wyznanie grzechów
- Zadośćuczynienie Bogu i bliźnim
RACHUNEK SUMIENIA DLA DZIECI
- Wobec Boga
- Czy ty kochasz Boga ponad wszystko?
- Czy pamiętasz, że w Chrzcie świętym stałeś się dzieckiem Boga?
- Czy wierzysz w to, że Bóg tak cię kocha, jak najlepszy Ojciec?
- Czy dziękujesz Bogu za wszelkie dobro?
- Czy modlisz się codziennie rano i wieczorem?
- Czy myślisz o Bogu na modlitwie?
- Czy w niedziele i święta chętnie idziesz do kościoła na Mszę świętą?
- Jak uczestniczysz we Mszy świętej?
- Jak często przyjmujesz Pana Jezusa w Komunii świętej?
- Jak wygląda twoje przygotowanie i dziękczynienie po Komunii świętej?
- Czy imię Boże i Świętych wypowiadasz z szacunkiem?
- Czy zawsze chodzisz na religię? Jak w niej uczestniczysz? Jak prowadzisz zeszyt?
- Czy nie wstydzisz się swojej wiary?
- Czy potrafisz jej bronić?
- Jak zachowujesz się w niepowodzeniach i cierpieniu?
- Czy ufasz Bogu?
- Wobec bliźnich
- Czy wiesz, że nie żyjesz sam i tylko dla siebie?
- Czy dziękujesz Bogu za rodziców, rodzinę, wychowawców i kolegów?
- Czy starasz się zawsze być dla nich dobry?
- Czy umiesz rodzicom powiedzieć i pokazać to, że ich kochasz?
- Czy dziękujesz im za ich dobroć?
- Czy codziennie modlisz się za nich?
- Czy starasz się o to, by swoim zachowaniem nie sprawiać im przykrości i kłopotów?
- Czy przy różnych okazjach robisz im jakąś miłą niespodziankę?
- Czy pozwalasz im odpoczywać po pracy?
- Czy pomagasz im chętnie?
- Czy zawsze dobrze o nich mówisz?
- Czy umiesz być dobry dla rodzeństwa, krewnych? Czy żyjesz z nimi w zgodzie?
- Czy jesteś Bogu wdzięczny za nich? Czy modlisz się za nich?
- Czy szanujesz swoich wychowawców, nauczycieli, starszych?
- Czy umiesz być wdzięczny za dobro, jakie przez nich otrzymujesz?
- Czy jesteś gotów im pomóc?
- Czy się z nich nie wyśmiewasz i nie obrażasz ich?
- Czy jesteś koleżeński?
- Czy bijesz, przezywasz i dokuczasz kolegom?
- Czy nie namawiałeś kogoś do grzechu?
- Czy komuś czegoś nie ukradłeś?
- Czy oddałeś rzeczy pożyczone lub znalezione?
- Czy zawsze mówisz prawdę?
- Czy dotrzymujesz obietnic?
- Czy stajesz w obronie słabszych?
- Czy modlisz się za swoją Ojczyznę?
- Czy umiesz przyznać się do winy?
- Wobec siebie
- Czy dbasz o swoje zdrowie?
- Czy jesz wystarczająco?
- Czy ze względu na zdrowie uprawiasz sport?
- Czy umiesz się zachować na drodze i przy przechodzeniu przez jezdnię?
- Czy nie szkodzisz sobie na zdrowiu poprzez palenie papierosów czy picie alkoholu?
- Czy złe i nieczyste myśli starasz się zaraz od siebie odrzucić?
- Czy oglądasz filmy niedozwolone?
- Czy czytasz dobre książki?
- Czy nauka jest dla ciebie ważniejsza niż zabawa?
- Czy umiesz pokonać swoje lenistwo?
- Czy często szukasz wymówek, żeby czegoś nie zrobić?
- Czy jesteś uparty?
- Czy łatwo wpadasz w gniew?
- Czy potrafisz z czegoś zrezygnować, umartwić się?
- Czy szanujesz rośliny i zwierzęta?
- Czy starasz się być coraz lepszym?
- Jak starasz się poprawić ze swoich grzechów i wad?
RACHUNEK SUMIENIA DLA MŁODZIEŻY
Zanim rozpoczniesz, spójrz na Krzyż i odpowiedz szczerze na pytanie Chrystusa, które kiedyś postawił Piotrowi, a dzisiaj właśnie Tobie: Czy kochasz Mnie więcej, aniżeli Ci? Bądź szczery, aby kolejny raz nie zdradzić Tego, który z Ciebie umarł i zmartwychwstał.
Bądź mężny, a więc odważny!
Przykazanie I
Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną
- Czy wierzysz, że Pan Bóg ciebie kocha i że interesuje Go całe Twoje życie?
- Czy dążysz do coraz głębszego poznania Pana Boga przez lekturę Pisma Świętego, czytanie książek i prasy katolickiej, uczestniczenie w rekolekcjach?
- Czy regularnie uczęszczałeś na lekcje religii? Jak je traktowałeś?
- Czy miałeś zawinione wątpliwości wiary, np. pod wpływem czytanych książek?
- Czy wierzyłeś w horoskopy, wróżby, przesądy, magię?
- Czy wierzyłeś w szczęście związane z noszeniem talizmanów, różnych kamieni i innych przedmiotów?
Przykazanie II
Nie będziesz brał imienia Pana Boga twego nadaremno
- Czy przyznajesz się do wiary, nie wstydzisz się jej, np. w szkole czy na wakacjach?
- Czy każdy dzień rozpoczynasz i kończysz modlitwą i rozmową z Panem Bogiem?
- Czy twoja modlitwa składa się tylko z listy próśb i życzeń?
- Czy przysięgałeś na Boga?
- Czy używałeś imienia Bożego bezmyślnie?
- Czy słuchałeś piosenek, których słowa obrażają Boga? Czy oglądałeś filmy lub programy telewizyjne, które wyśmiewały Boga i ludzi w Niego wierzących?
- Czy używałeś słów wulgarnych?
Przykazanie III
Pamiętaj, abyś dzień święty święcił
- Czy w niedziele i święta uczestniczyłeś we Mszy Świętej?
- Jak ją przeżywałeś, czy byłeś skupiony i zaangażowany?
- Czy uważnie i z wiarą słuchałeś słowa Bożego?
- Czy za ważniejsze od niedzielnej i świątecznej Mszy Świętej uznawałeś rozrywkę, wypoczynek, spotkania z innymi?
- Czy idąc do kościoła, ubierałeś strój godny tego miejsca?
- Czy w dni świąteczne wykonywałeś prace, które tego dnia nie były konieczne?
Przykazanie IV
Czcij ojca swego i matkę swoją
- Czy okazywałeś miłość swoim rodzicom?
- Czy pomagałeś im prowadzić dom, tworzyć zgodną rodzinę?
- Czy próbujesz zrozumieć swoich rodziców, ich problemy, czy zauważasz ich potrzeby?
- Czy przebaczyłeś rodzicom ich słabości, np. alkoholizm?
- Czy modlisz się za rodziców?
- Jak się odzywałeś do rodziców, dziadków? Czy kłócisz się z nimi?
- Czy uderzyłeś lub znieważyłeś ojca, matkę, rodzeństwo?
- Czy mówiłeś obcym o słabościach swoich rodziców? Czy się ich wstydzisz przed kolegami?
Przykazanie V
Nie zabijaj
- Czy szkodziłeś na zdrowiu sobie albo innym?
- Czy zażywałeś narkotyki lub inne środki odurzające?
- Czy piłeś alkohol, paliłeś papierosy?
- Czy kogoś uderzyłeś, czyniąc mu krzywdę?
- Czy znęcałeś się nad kimś psychicznie, np. nad młodszym kolegą?
- Czy nieumiarkowanie jadłeś lub piłeś?
- Czy za wszelką cenę chciałeś ładnie wyglądać, być modnym?
PRZYKAZANIE VI
Nie cudzołóż
- Czy oglądałeś z upodobaniem filmy lub sceny pornograficzne?
- Czy oglądałeś gazety, książki, plakaty niemoralne?
- Czy w internecie oglądałeś strony erotyczne?
- Czy popełniałeś samogwałt (masturbację)?
- Czy współżyłeś seksualnie?
- Czy podglądałeś cudzą nagość?
- Czy opowiadałeś nieprzyzwoite kawały?
- Czy podtrzymywałeś w swojej wyobraźni nieskromne myśli i marzenia?
PRZYKAZANIE VII
Nie kradnij
- Czy kradłeś, oszukiwałeś?
- Czy niszczyłeś własność społeczną, np. w szkole, na ulicy (wandalizm)?
- Czy pomagałeś lub namawiałeś do oszustwa, kradzieży?
- Czy jeździłeś „na gapę”?
- Czy przywłaszczałeś sobie cudze osiągnięcia, pomysły, dzieła i ogłaszałeś jako swoje?
- Czy kupowałeś kradzione rzeczy?
PRZYKAZANIE VIII
Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu
- Czy mówiłeś zawsze prawdę?
- Czy obmawiałeś lub oczerniałeś bliźnich?
- Czy rozgłaszałeś szkodliwe plotki?
- Czy namawiałeś do kłamstwa?
- Czy swoim kłamstwem nikogo nie skrzywdziłeś?
- Czy stawałeś w obronie niesłusznie oskarżanych?
- Czy byłeś obłudny, co innego myślałeś, a co innego mówiłeś?
- Czy wewnętrznie pragniesz, aby ta spowiedź była szczera, czy może już kombinujesz układając w swojej głowie łagodniejszą wersję wyznania swoich grzechów?
PRZYKAZANIE IX
Nie pożądaj żony bliźniego swego
- Czy pragnąłeś doznań seksualnych z drugą osobą?
- Czy z pożądaniem patrzyłeś na kobietę/ mężczyznę?
- Czy swoim zachowaniem albo strojem wzbudzałeś pożądanie?
- Czy namawiałeś do współżycia?
- Czy dawałeś inne dwuznaczne propozycje odnoszące się do działań seksualnych?
PRZYKAZANIE X
Ani żadnej rzeczy, która jego jest
- Czy byłeś chciwy i miałeś materialistyczne podejście do życia?
- Czy smuciłeś się z powodu powodzenia bliźnich?
- Czy źle życzysz innym ludziom?
- Czy naprawiłeś wyrządzoną krzywdę?
- Czy oddałeś rzeczy pożyczone?
- Czy pragnąłeś życia w bogactwie za wszelką cenę?
- Czy wzbudzałeś podziw u innych złym postępowaniem?
- Czy zazdrościłeś?
- Czy byłeś bezinteresowny w pomaganiu innym?
- Czy odbyłeś już kiedyś spowiedź świętokradzką poprzez zatajenie grzechów.
RACHUNEK SUMIENIA DLA DOROSŁYCH
Pytania wstępne:
- Żałuję za popełnione zło?
- Mam stanąć przed Bogiem, który jest Miłością, a ile jest miłości we mnie?
- Bóg chce mnie uzdrowić. Czy jestem gotów przyjąć ten dar?
- Co zmieniło się od ostatniej spowiedzi? Może zapomniałem lub zataiłem ciężki grzech?
- Pokuta zobowiązuje do naprawienia wyrządzonego zła. Jak ją odprawiłem?
- Czy bliźni zauważyli moją poprawę po ostatniej spowiedzi?
Dziesięć Przykazań Bożych
Przykazanie I
Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną
- Bóg jest moim Ojcem. Ile jest we mnie z obrazu Boga?
- Czy pielęgnuję w sobie dar chrztu świętego?
- Każdego dnia wybieram pomiędzy wieloma wartościami. A na którym miejscu jest Bóg?
- Ile czasu poświęcam na rozmowę z Bogiem i słuchanie Go?
- Celem życia chrześcijanina jest zbawienie. Co przysłania mi ten cel?
- Jak rozwijam i pogłębiam dar wiary?
- Czy wątpię w prawdy wiary?
- Może niedbale czynię znak krzyża?
- Bóg zaprasza mnie do współpracy w budowaniu Królestwa Bożego. Jaka jest moja postawa wobec spotykanych ludzi?
- Czy unoszę się pychą?
- Jak wypełniam swoje obowiązki w pracy?
- Czy w życiu kieruję się nauką Jezusa?
- Człowiek rozwija się nieustannie. A moja wiara i wiedza religijna?
PRZYKAZANIE II
Nie będziesz brał imienia Pana Boga swego nadaremnie
- Imię Boga jest święte. Czy nie wymieniam go bez uszanowania, w gniewie i w żartach?
- Bluźnierstwo przeciw imieniu Bożemu i fałszywa przysięga jest grzechem. Czy szanuję imię mego Boga?
- Czasem proszę o coś Boga, składam przyrzeczenia, obietnice. Czy dotrzymuję składanych ślubów?
- Czy złorzeczę i przeklinam bliźnich?
- Boża opatrzność czuwa nade mną. Czy ulegam pokusie korzystania z wróżb i przepowiedni astrologów?
- Może poddaję się zwątpieniu?
PRZYKAZANIE III
Pamiętaj, abyś dzień święty święcił
- Jaki jest mój dzień święty?
- Czy w moim domu panuje świąteczna atmosfera?
- Jak często rozmawiam z domownikami na temat wiary?
- Jak zachowuję się wobec ludzi, którym grozi utrata wiary?
- Bóg mówi do mnie w czytaniach mszalnych. Czy słucham uważnie i zapamiętuję wskazania Boga z tekstów Pisma Świętego?
- Czy chętnie i punktualnie przychodzę na Mszę świętą?
PRZYKAZANIE IV
Czcij ojca swego i matkę swoją
- Bóg dał mi rodziców. Czy okazuję im szacunek, troszczę się o nich i modlę się za nich?
- Czy jestem wdzięczny moim rodzicom chrzestnym?
- Jak odnoszę się do rad rodziców?
- Czy na co dzień jestem uprzejmy i troszczę się o najbliższych?
- Ile czasu poświęcam dla rodziny?
- Mam obowiązek modlić się za najbliższych. Jak często to czynię?
- Czy jestem sprawiedliwy wobec dzieci?
- Czy interesuję się rozwojem moich dzieci, ich postępami w nauce?
- Czy staram się zapewnić dobry byt rodzinie?
- Jak traktuję swoje obowiązki wobec bliźnich i ojczyzny?
- Czy okazuję wdzięczność Bogu i ludziom?
- Jak często zapominam o imieninach i rocznicach najbliższych?
PRZYKAZANIE V
Nie zabijaj
- Bóg jest dawcą życia. Czy szanuję ten dar?
- Jaki mam pogląd na temat zabijania poczętych dzieci i uśmiercania ludzi chorych i starych?
- Gniew, pogarda, nienawiść i zemsta są grzechami przeciw życiu. Czy szkodzę sobie na zdrowiu przez picie alkoholu, palenie tytoniu, zażywanie narkotyków?
- Czy mam odwagę przeciwstawić się częstowaniu używkami nieletnich? A może sam im to proponuję?
- Wielu ludzi cierpi głód, a ja zapominam, że obżarstwo jest grzechem. Czy dbam o zdrowie swoje i bliskich przez dobre odżywianie i wypoczynek?
- Czy lekceważąc przepisy drogowe nie narażam na niebezpieczeństwo życia swojego i innych?
- Czy mam myśli samobójcze?
- Jezus w ewangelii pochwala troskę o chorych. Czy odwiedzam krewnych i znajomych, którzy chorują?
- Czy naśmiewam się z moich bliźnich, z ich nieszczęścia, choroby, kalectwa?
Przykazanie VI i IX
Nie cudzołóż; Nie pożądaj żony bliźniego twego…
- Jezus naucza, że grzechy te wynikają z pożądliwości serca. Czy z szacunkiem traktuję płciowość?
- Ciało ludzkie jest świątynią Ducha Świętego. Czy z należytym szacunkiem traktuję innych?
- Co myślę o nierozerwalności i świętości małżeństwa?
- Czy jestem przyczyną zgorszenia innych przez sposób ubierania się, dwuznaczne słowa, sprośne żarty?
- Czy czytam książki, czasopisma, oglądam filmy o treści erotycznej?
- Czy ze skromnością kształtuję swoją wyobraźnię pragnienia?
- Czy popełniam uczynki nieczyste samotnie lub z drugą osobą?
- Czy jako chrześcijanin szanuję dziewictwo i czystość przedmałżeńską?
Przykazanie VII i X
Nie kradnij; … ani żadnej rzeczy, która jego jest
- Czy ukradłem coś?
- Czy skradzione rzeczy zwróciłem?
- Czy zazdroszczę innym posiadanych przez nich rzeczy?
- Czy szanuję własność cudzą i społeczną?
- Czy szanuję pracę innych?
- Czy kupuję coś pochodzącego z kradzieży?
- Czy aprobuję lub jestem obojętny wobec aktów wandalizmu?
- Jak wywiązuję się ze zobowiązań podatkowych?
- Czy łatwo pożyczam od innych i nie zwracam im tego?
- Bóg daje mi czas. Jak korzystam z tego daru?
- Ile czasu marnuję przed telewizorem?
PRZYKAZANIE VIII
Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu twemu
- Jezus mówi, że będziemy sądzeni z każdego słowa. Jak traktuję wypowiadane przez siebie słowa?
- Czy plotkuję? Czy jestem wścibski i wypytuję innych o sprawy osobiste?
- Pan Jezus naucza, że ojcem kłamstwa jest szatan. Czy jestem prawdomówny?
- Czy dotrzymuję tajemnic?
- Czy dobrze mówię o innych?
- Czy rzetelnie udzielam informacji?
- Czy sięgam po plotkarskie gazety, słucham takich programów?
- Czy potrafię się cieszyć z sukcesów bliźnich i pochwalić ich?
- Czy szanuję prawo innych osób do własnego zdania?
Przykazania kościelne
I Przykazanie:
W niedziele i święta nakazane uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych?
- W niedziele i święta nakazane uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych?
- Czy w każdą niedzielę chodzę na Mszę świętą?
- Czy zawsze przychodzę na nią punktualnie?
- Bóg mówi do mnie przez Pismo Święte, a jaka jest moja modlitwa?
- Czy uczestniczę aktywnie we Mszy świętej?
- Które z dobrych uczynków minionego tygodnia złożyłem Bogu w ofierze Mszy świętej?
- Czy jako rodzic daję moim dzieciom przykład chrześcijańskiego życia?
- Wiele spraw mam do załatwienia. Czy podejmuję w dniu świętym prace, które mogłem wykonać w tygodniu, a zaniedbałem je z lenistwa?
II Przykazanie:
Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty
- Bóg jest moim Ojcem. Czy chętnie i z ufnością korzystam z Jego miłosierdzia?
- Czy przygotowuję się do sakramentu pokuty z miłości do Boga i Kościoła?
- Czy potrafię przebaczyć komuś, kto wyrządził mi krzywdę?
- Czy moje przystępowanie do sakramentów świętych jest uzależnione od nastrojów i humorów?
III Przykazanie:
Przynajmniej raz w roku w okresie wielkanocnym przyjąć komunię świętą
- Do komunii świętej mogę przystąpić tylko w stanie łaski uświęcającej! Czy nie przyjąłem komunii świętej świętokradzko?
- Jak odnoszę się do tajemnicy Chrystusa obecnego w Eucharystii?
- Czy dziękuję Bogu za Jego dary i rozwijam swoje talenty?
IV Przykazanie:
Zachować nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w okresach pokuty powstrzymywać się od udziału w zabawach
- Wolna wola jest darem Boga. Czy potrafię panować nad słabościami mego ciała?
V Przykazanie:
Troszczyć się o potrzeby wspólnoty Kościoła
- Czy moja wiara uzdalnia mnie do troski o braci i siostry w wierze?
- Czy okazuję wdzięczność Bogu i ludziom?
- Czy chętnie angażuję się w różne akcje parafialne?